Jeśli dopiero zaczynasz swoją przygodę z filcowaniem, to pewnie zastanawiasz się jaką wełnę wybrać? Rodzajów wełny jest mnóstwo, więc łatwo można się zgubić w jej różnorodności. A źle dobrana do pracy wełna może później niedobrze wpłynąć na końcowy rezultat Twojej twórczości. Dlatego zanim zaczniesz realizować swoje kreatywne pomysły jest zalecane zapoznać się z rodzajami i właściwościami wełny.
Do filcowania używamy wyłącznie naturalną wełną, głównie owcza. Ale można też użyć wełny i innych zwierząt – wielbłąda, lamy, alpaki albo kozy. Używają nawet króliczego puchu!
Przy wyborze wełny bardzo ważne jest zwrócić uwagę na grubość włókien wełny. Jest to jedna z głównych cech klasyfikacji wełny. Grubość wełny (wielkość przekroju włosków) wyrażana jest w mikrometrach (mikronach), a im mniejsza liczba, tym wełna jest cieńsza i odpowiednio delikatniejsza. Grubość włókien wełny określa, jaki będzie przyszły produkt, miękki i lekki lub gęsty i klujący oraz jak szybko się sfilcuję.
Foto ©Gaspar Zaldo
Trochę więcej o różnych rodzajach wełny.
Wełna merynosowa
Merino – to rasa owiec, która jest bardzo ceniona za swoją delikatną wełnę wysokiej jakości. Największa liczba owiec tej rasy występuje w Australii. Rasa powstała w południowo-zachodniej Hiszpanii około XII wieku, a od końca XVIII wieku została udoskonalona w Nowej Zelandii i Australii. Wełna merynosowa jest jednolita, delikatna i miękka, o długim włóknie (6,5–10 cm), o grubości poniżej 24 mikronów (µm).
Główne rodzaje wełny merynosowej:
- Półcienka (23–24,5 mikrona)
- Cienka (19,6-22,9 mikronów)
- Bardzo cienka (18,6–19,5 µm)
- Ultra cienka (14–18,5 µm)
Półcienka wełna merino jest idealna do filcowania kapci, dekoracji i toreb, zabawek. Nie zaleca się używania tej wełny do filcowania szalików, ubrań, biżuterii, ponieważ będzie trochę kłuła. Cienka wełna z merynosów nadaje się do filcowania prawie każdego produktu, z wyjątkiem szczególnie delikatnych szalików i lekkich ubrań. Ultra cienka i bardzo cienka wełna jest niezastąpiona przy filcowaniu ubranek dziecięcych, lekkich zwiewnych szali i szalików, sukienek; oraz jest idealna do nuno filcowania.
Wełna merino jest ciepła, ma doskonałe właściwości termostatyczne i dobrze nadaje się do mieszania z innymi włóknami przy filcowaniu na mokro, takimi jak jedwab, kaszmir, wiskoza, len, pokrzywa, konopie. Przy wyrobach z wełny merynosów praktycznie nie ma odczucia gryzienia skóry.
Loki Wensleydale
Corriedale – to rasa owiec hodowanych jednocześnie w Nowej Zelandii i Australii przez skrzyżowanie owiec Lincoln z Merino. Włókno Corriedale jest długie, grubość włosków 25-30 mikronów. Ze względu na swoją elastyczność i średnią grubość włókna doskonale nadaje się do filcowania na sucho. Corriedale jest również używana do filcowania na mokro, ale najlepiej miesza się go z wełną merynosów dla lepszego filcowania. Dodanie wełny Corriedale do produktu może nieco spowolnić proces. Produkty wykonane z tej wełny są lekko kłujące w dotyku.
Wensleydale – rasa pięknych, dużych owiec, która powstała w XIX wieku w North Yorkshire. Ceniona za delikatną, wysokiej jakości sierść, uważana jest za jedną z najlepszych ras długowłosych owiec na świecie. Sierść jest długa (20-30 cm) i błyszcząca, lok jest wyraźny i jednolity. Występuje w kolorach białym, czarnym, brązowym i szaro-srebrnym (rzadko!). Średnica włókna – 33-35 mikronów.
Bergschaf – to nazwa udomowionej rasy owiec górskich (Tiroler Bergschaf), co w tłumaczeniu z języka niemieckiego oznacza „tyrolską owcę górską”. Hodowana jest w austriackim Tyrolu i północnych Włoszech. Wełna tej owcy jest długa i gładka, o grubości 29-33 mikronów. Filcuję sie dobrze i równomiernie, powierzchnia gotowego wyrobu wychodzi gęsta i puszysta.
Nadaje się do filcowania zabawek na sucho, a także toreb, butów, akcesoriów i elementów wyposażenia wnętrz na mokro.
Foto © Lisa Fotios
Moher
Moher – to włókno wytwarzane z puchu kóz angorskich. Mocne, sprężyste i o pięknym połysku, dlatego bywa nazywane „Diamentowym Włóknem”. Turecka prowincja Angora jest uważana za miejsce skąd wywodzą się kozy angorskie, dlatego czasami moher nazywany jest angorą. Przed popularnością sierści królika o tej samej nazwie Angora, pierwotnie tak nazywano wełnę kozy. Przez długi czas (aż do początku XIX wieku) obowiązywał zakaz wywozu z Turcji zarówno samych kóz angorskich, jak i ich wełny.
Moher jest wystarczająco mocny, lekki, elastyczny i dobrze zatrzymuje ciepło. Podobnie jak kaszmir i jedwab, jest uważany za wysokiej jakości luksusowe włókno i z reguły moher jest droższy niż wełna owcza. Kozy angorskie, z których pozyskiwany jest moher strzyże się 2 razy do roku. Moher używany jest do filcowania na mokro razem z merynosem, ponieważ sam z sobą nie filcuję się dobrze, ale jako dodatek nadaje wyrobom puszystości i połysku. Dobrze się farbuję.
Co ciekawe, im starsze jest zwierzę, tym grubsza jest jego sierść. Istnieje kilka rodzajów moheru: Kid moher (cienkie włókno, 23-27 mikronów), Goating Moher (uzyskiwany podczas strzyżenia małych koźląt) i Adult Moher (grubsze włókno 30 mikronów, częściej używane do produkcji odzieży wierzchniej).
Kaszmir – to bardzo cienki, miękki i ciepły materiał z puchu (podszerstka) kóz górskich zamieszkujących rejony Indii, Chin, Pakistanu, Nepalu i Mongolii. Nazwa „kaszmir” pochodzi od regionu Kaszmiru na granicy Indii i Pakistanu, położonego na wyżynach Himalajów. Naturalny kaszmir to drogi materiał, wyroby z niego wykonane są lekkie, bardzo przyjemne w dotyku. Grubość włókien kaszmiru wynosi 14-16 mikronów, występuje w naturalnych kolorach bieli, szarości i brązu. Puch do wyrobów z kaszmiru jest skubany lub wyczesywany ręcznie wiosną, podczas linienia kóz. Jedna koza produkuje rocznie 150-200 gramów nierafinowanego kaszmiru, po oczyszczeniu i przetworzeniu zostaje tylko 80-120 gramów, dlatego to włókno jest tak drogie. Nawet samo słowo „kaszmir” wywołuje uczucie ekskluzywności! Kaszmir jest używany do filcowania jako dodatek do wełny merynosów.
Foto © ArtHouse Studio
Wełna wielbłąda to wyjątkowy i bardzo cenny gatunek wełny. Sierść wielbłąda jest zbierana i staranne selekcjonowana z kłębów włosia, które zostało samoistnie odrzucone przez zwierzęta, po zebraniu sierść grubą i cienką oddziela się, a włókna myje się. Charakteryzuję się przede wszystkim większą trwałością w stosunku do wełny owczej. Włos ma pustą strukturę, dzięki czemu lepiej zatrzymuje ciepło, jest miękki, jedwabisty i elastyczny. Wełna wielbłąda jest praktyczna w noszeniu, odporna na brud. W przeciwieństwie do innych rodzajów wełny nie uczula, nie elektryzuje się; doskonale chroni i izoluje przed chłodem oraz ciepłem. Dzięki zawartej w swoim składzie lanolinie uważana jest za leczniczą, ponadto ciepło, które daje, jest również lecznicze – suche. W produktach z niej wykonanych człowiek się nie poci; jest bardzo higroskopijna, a ponadto dobrze przewodzi powietrze. Najczęściej wełna wielbłąda nie jest farbowana, produkowane są naturalne kolory od biało-beżowego do brązowego.
Do filcowania nie stosuje się wełny wielbłądziej w czystej postaci, ale tylko razem z wełną owczą. Produkty z takich mieszanek są bardzo lekkie, ciepłe i miękkie. Nie jest zalecana do nuno filcowania!
Foto © David Atkins
Wełna Alpaka
Angora – miękkie i puszyste włókno z puchu królików angorskich, które zostało tak nazwane ze względu na długą wełnę przez analogię do wełny kozy angorskiej. Do filcowania na mokro angorę można stosować tylko z innymi rodzajami wełny, ponieważ sama nie filcuję się. Włókno jest bardzo miękkie i delikatne w dotyku, produkty z puchem angorskim są ciepłe, miękkie i lekkie. Polecane do filcowania na sucho.
Alpaka – zwierzę z rodziny wielbłądowatych. Wełna alpaka uznawana jest za jedną z najlepszych na świecie! Niezwykle miękka w dotyku i przypominająca trochę kaszmir. Lekka, ale bardzo ciepła i wytrzymała. Włókna w zależności od rodzaju mają grubość od 17 do 32 mikronów. Jest kilkakrotnie mocniejsza i cieplejsza niż wełna owcza. Ponadto nie zawiera lanoliny i innych tłuszczów organicznych, dzięki czemu jest hipoalergiczna. Posiada również inne właściwości lecznicze, łagodzi nerwobóle, pomaga w leczeniu chorób reumatycznych. Wełna alpaki jest również bardzo odporna na zabrudzenia, co sprawia, że wykonane z niej wyroby długo pozostaną czyste!
Nadaje się zarówno do filcowania, jak i ręcznego przędzenia. Do filcowania na mokro zaleca się mieszanie jej z innymi rodzajami wełny owczej. W filcowaniu wełna alpaki jest używana tylko w połączeniu z wełną owczą!
Więc o czym musimy pamiętać przed zakupem wełny?
- Przy wyborze wełny bierzemy pod uwagę nie tylko grubość włókna, ale także rodzaje wełny, które nadają się do filcowania na sucho i na mokro.
- Pamiętajmy, że im cieńsza jest wełna, tym łatwiej ją filcować, ale też bardziej się kurczy i tym mniej nadaje się do filcowania na sucho.
- Używając różnych rodzajów wełny, mieszając je, można uzyskać piękne efekty dekoracyjne i stworzyć na filcu bardzo ciekawe faktury!